Dolnośląska Akademia Rozwoju Anna Kramek

Anna Kramek

Jak stres i trauma zapisują się w Twoim ciele? Nieprawdopodobna opowieść o epigenetycy- artykuł przygotowany w oparciu o wykład wygłoszony w Krakowie podczas VIII Konferencji Pielęgniarek,  Położnych i przedstawicieli innych zawodów medycznych pt: ”Zaburzenia zdrowotne a zdrowe nawyki, uzależnienia i traumy”.

Czy kiedykolwiek, wspominając stresującą sytuację, czułeś suchość w gardle, ucisk w żołądku lub przyspieszone bicie serca? To nie są przypadkowe odczucia. To dowód na to, że Twoje emocje i ciało stanowią jedność. Twoje ciało pamięta.

Chcę Cię zaprosić w niezwykłą podróż – podróż w głąb naszych komórek, by zobaczyć, jak stres i trauma fizycznie zmieniają naszą biologię. Nauka potwierdza to, co niektóre przeczuwaliśmy od dawna: umysł i ciało to nierozłączny system.

Reakcja stresowa to genialny, ewolucyjny wynalazek, który przez tysiąclecia ratował nam życie. Gdy nasz przodek spotykał na swojej drodze lwa, w ułamku sekundy jego ciało mobilizowało się do walki lub ucieczki. Wydzielał się kortyzol – hormon, który czynił nas szybszymi, silniejszymi i bardziej czujnymi.

Problem zaczyna się wtedy, gdy współczesny „lew” – presja w pracy, problemy finansowe, niespokojne relacje lub nieprzepracowana trauma z przeszłości – nie znika. Staje się naszym codziennym towarzyszem. Wtedy kortyzol z bohatera zmienia się w cichego sabotażystę, który od środka niszczy nasze zdrowie.

Co ma wspólnego trauma z chorobą? Klucz leży w epigenetyce

Przez długi czas myśleliśmy, że nasze geny to niezmienny plan. Dzisiaj wiemy, że to nie do końca prawda. Wyobraź sobie, że Twoje DNA to ogromna biblioteka z partyturami wszystkich utworów, jakie może zagrać Twój organizm. Epigenetyka jest dyrygentem, który decyduje, który utwór (gen) zostanie w danym momencie zagrany, a który pozostanie wyciszony.

Ten „dyrygent” jest niezwykle wrażliwy na to, co jesz, jak śpisz i – przede wszystkim – co czujesz i czego doświadczasz. Chroniczny stres i trauma potrafią „przestawić” ten dyrygent, wyciszając geny odpowiedzialne za walkę ze stresem i włączając te, które prowadzą do stanów zapalnych.

Dwie główne drogi, którymi stres „przepisuje” nasz kod to:

1.  Kortyzol: Jego przewlekle wysokie stężenie sprawia, że komórki w mózgu (m.in. w hipokampie, który odpowiada za pamięć) stają się na niego głuche. To jak zatkanie uszu na wołanie „uspokój się!”. Prowadzi to do chaosu w całym systemie regulacji stresu, co w prostej linii wiedzie do depresji i stanów lękowych.

2.  Stany zapalne: Stres aktywuje w komórkach „przełączniki zapalne”. Organizm jest wtedy w stanie ciągłego, niskiego stanu alarmu. To właśnie przewlekłe stany zapalne leżą u podstaw wielu chorób cywilizacyjnych.

Dlaczego dzieciństwo i życie płodowe są tak ważne?

Jedno z najsłynniejszych badań – Badanie ACE (Adverse Childhood Experiences) – jasno pokazało, że traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa (przemoc, zaniedbanie, alkoholizm w domu) korelują z wyższym ryzykiem rozwoju chorób serca, nowotworów, cukrzycy i depresji w życiu dorosłym. Osoby z czterema lub więcej takimi doświadczeniami miały czterokrotnie wyższe ryzyko depresji.

Ale to nie wszystko. Trauma może być dziedziczona. Nie przez zmianę samych genów, ale przez epigenetyczne „nalepki”, które do nich przyklejamy.

Nieprawdopodobny eksperyment z myszami i kwiatem wiśni:

Naukowcy nauczyli mysz, że zapach kwiatu wiśni zwiastuje bolesne porażenie prądem. Po kilku powtórzeniach sam zapach wywoływał u myszy skrajny lęk. Co zdumiewające, jej dzieci, wnuki i prawnuki, które nigdy nie były rażone prądem, również panicznie bały się zapachu wiśni! Miały przy tym zmiany w budowie mózgu i podwyższony poziom hormonu stresu. Trauma została przekazana dalej.

Podobne mechanizmy zaobserwowano u ludzi. Dr Rachel Yehuda badała kobiety w ciąży, które przeżyły atak na World Trade Center w 2001 roku. Okazało się, że ich dzieci – zwłaszcza te z trzeciego trymestru – miały obniżony poziom kortyzolu, co jest charakterystyczne dla PTSD. Matki z zespołem stresu pourazowego przekazywały biologiczną podatność na tę chorobę swoim dzieciom jeszcze w łonie.

Co możesz zrobić? Epigenetyczna „gumka do mazania”

Na szczęście, epigenetyczne zmiany nie są wyrokiem na całe życie. Możemy na nie wpływać! Nasz „dyrygent” słucha naszych wyborów. Oto, co jest Twoją epigenetyczną gumką do mazania:

1.  Bezpieczne relacje: Bliskie, wspierające więzi są jednym z najpotężniejszych buforów przeciwko stresowi.

2.  Regulacja układu nerwowego: Techniki oddechowe (jak ta, którą mogłeś wypróbować na początku), mindfulness, joga, medytacja – wszystko, co pomaga się wyregulować.

3.  Styl życia: Wysypianie się, zdrowa dieta i regularny ruch to nie frazesy, ale fundamenty biologicznego zdrowia.

4.  Praca z ciałem: Trauma jest przechowywana w ciele jako pamięć proceduralna. Terapie pracujące z ciałem mogą pomóc w jej uwolnieniu.

5.  Ciąża jako okno możliwości: Dbanie o dobrostan psychiczny w ciąży to jeden z największych prezentów, jakie możemy dać dziecku.

Twoje ciało jest kroniką. Zapisaną są w nim nie tylko Twoje własne doświadczenia, ale także echa doświadczeń Twoich rodziców, a nawet dziadków. To może brzmieć przytłaczająco, ale niesie ze sobą ogromną nadzieję. Skoro nasze codzienne wybory, myśli i emocje mogą wpływać na ekspresję naszych genów, to mamy realny wpływ na swoje zdrowie i przyszłość kolejnych pokoleń.

Zadaniem dla nas wszystkich jest nauczyć się czytać te zapisy i – co ważniejsze – pomóc sobie i innym pisać nowe, zdrowsze rozdziały.

A Ty, jakie historie zapisujesz w swoim ciele?

Bliografia :

• Dias, B. G., & Ressler, K. J. (2014). Parental olfactory experience influences behavior and neural structure in subsequent generations.

• Lemma, A. (2021). Ciało w umyśle.

• Pert, C. B. (1997). Molekuły emocji.

• Porges, S. W. (2011). The Polyvagal Theory: Neurophysiological Foundations of Emotions, Attachment, Communication, Self-regulation.

• Roseboom, T., et al. (2001). Effects of prenatal exposure to the Dutch famine on adult disease in later life.

• Yehuda, R., et al. (2005). Transgenerational effects of posttraumatic stress disorder in babies of mothers exposed to the World Trade Center attacks during pregnancy.

Pozostańmy w kontakcie

Nie przegap najnowszych artykułów i inspirujących tematów. Zapisz się do newslettera, aby otrzymywać ekskluzywne treści bezpośrednio do swojej skrzynki odbiorczej.

Warsztaty i seminaria

Dla kobiet

Kontakt

Dolnośląska Akademia Rozwoju Anna Kramek

ul. Obornicka 77k/1b

51-114 Wrocław

tel. 660 790 130

email: kontakt@annakramek.pl

Dołącz w social mediach

Realizacja Spectrum Marketing | 2025